مقدمه:
احکام و مقررات تجاری در اسلام از انجایی که از منبع وحی الهی منشاء می گیرد بنابراین تابع تمام خصوصیات کلی و اساسی سایر احکام الهی است و کارآیی و اثر بخشی آن منوط به چینش مبانی ، اصول و مولفه های آن بر مبنای نصوص قرانی و روایی است بدین معنا که بهره وری این احکام منوط به ایمان و تقواست یعنی اعتقاد و عمل نمودن به انها. لذا در قرآن تصریح می نماید که انبیاء امده اند تا مردم را آگاه به این عقاید نموده و از سوی دیگر مردم خود قیام به قسط نمایند.
همانا ما پيامبرانمان را با معجزات و دلايل آشكار فرستاديم و همراه آنان كتاب (آسمانى) و وسيله سنجش فرو فرستاديم تا مردم به دادگرى برخيزند (حدید آیه25)
تا این امر تحقق نپذیرد کار آیی و اثر بخشی احکام محقق نخواهد گردید این سنت الهی است.
و چنانچه مردم شهر و دیارها همه ایمان آورده و پرهیزکار می‌شدند همانا ما درهای برکاتی از آسمان و زمین را بر روی آنها می‌گشودیم و لیکن (چون آیات و پیغمبران ما را) تکذیب کردند ما هم آنان را سخت به کیفر کردار زشتشان رسانیدیم(اعراف آیه 96).
عمده مبانی و عملکردبخش بازرگانی و تجاری با توجه به اینکه از مفاهیم و اندیشه ایی غربی شکل گرفته لذا بر خلاف مفاهیم الهی در راستای تامین مصالح و منافع راستین عموم مردم نمی باشد هر چند ممکن است در ادعا اینگونه اظهار گردد. اندکی تامل در مفاهیم وحیانی و راهکارهای ارایه شده به اعتقاد ما می تواند بسیاری از مشکلات بخش بازرگانی و تجاری جوامع اسلامی را حل نموده و حتی در شرایط سخت و بحرانی راهگشا باشد.
در فرهنگ اسلامی اگر کسی بخواهد در امور بازرگانی ورود نمایید و فعالیت بازرگانی و تجاری انجام دهد راهکارهای کلی و عمومی ورود به امور بازرگانی (داخلی و خارجی) ارایه شده است که می توان به بخشی از آن به شرح ذیل اشاره نمود :
آموزش و فراگیری احکام معاملات
هرکس قصد دارد به امر بازرگانی و تجارت بپردازد ابتدا باید در آن کاری که تصمیم دارد برعهده گیرد تفقه نموده و مسایل و احکام لازم را بیاموزد تا اینکه بتواند معامله صحیح را از معامله باطل و فاسد تشخیص دهد و از دچار شدن به ربا در امان بماند. اهمیت این امر چنان است که حضرت علی ع سه بار تاکید می نماید:
“ای گروه بازرگانان ابتدا احکام فقهی را فرا گیرید سپس تجارت کنید ”
فراگیری دانش نگارش و حسابداری
یکی از لوازم ضروری در بازرگانی و معاملات، دانش نگارش و حسابداری است چرا که برای حفظ حقوق مالی مردم و جلوگیری از اختلافات در دعاوی حقوقی باید یادداشت تهیه کرد و حسابرسی دقیقی را صورت داد. امام صادق خطاب به مفضل می فرماید:
“و انسان با استفاده از نوشتن، حساب معاملات و داد و ستد هایی را که با مردم داشته نگاه می دارد “و در جایی دگر می فرماید:”خداوند بر مردم اعم از نیک و بد منت گزارده و نوشتن و حساب را به آنان آموخته است اگر حساب و کتاب در کار نبود، مردم دچار اشتباهات فراوان می شدند”.
