همراه گرامی درصورتیکه قسمت اول این مطلب را مطالعه نکرده اید، پیشنهاد می شود ابتدا از طریق لینک زیر مطالعه فرمایید:
ادامه از قسمت قبل :
- سبک مقابله ای
این کارشناس ارشد روان شناسی بالینی با بیان این که انسان در مواجهه با یک موقعیت دشوار، تهدید یا خطر یکی از ۳روش زیر را انتخاب می کند، توضیح می دهد: «تسلیم»، «اجتناب» و «جبران افراطی» ۳ شیوه ای است که ما به عنوان «سبک مقابله ای» از آن یاد می کنیم، به عنوان مثال پدر و مادری که دائم از فرزند خود ایراد می گیرند وی را به این فکر می اندازند که همیشه کارش نقص دارد. «طرحواره نقص» را در وی شکل می دهند. اگر کودک در مقابل این طرحواره «تسلیم» شود، می پذیرد که ناقص است و دچار کمبود اعتماد به نفس می شود و وابستگی شدید به والدین پیدا می کند.
در سبک «اجتناب» فرد تلاش می کند که از آنچه در ذهن درباره خود دارد، فرار کند. به عنوان مثال، کودک از ترس این که مبادا کارش نقص داشته باشد، به آن وارد نمی شود. «پرخوری عصبی» در واقع نوعی اجتناب است که فرد برای مواجه نشدن با استرس ها و درگیری های ذهنی به خوردن رو می آورد تا از آن اجتناب کند.
در سبک «جبران افراطی» فرد به شیوه افراطی باورش را جبران و طوری وانمود می کند که چنین باوری در وی وجود ندارد. به عنوان مثال فردی که «طرحواره نقص» دارد در بزرگسالی طوری رفتار می کند که انگار هیچ ایرادی به وی وارد نیست، حرف کسی را قبول نمی کند، بسیار کمال گرا و موفقیت طلب می شود و هر کاری می کند که ناقص به نظر نیاید. به طور کلی تمام افراد در موقعیت های مختلف بنا به ویژگی های فردی از یک یا چند سبک مقابله ای استفاده می کنند و در بسیاری از موارد انتخاب همین سبک هاست که باعث ادامه طرحواره در ذهن فرد و حل نشدن تعارضات فردی و اجتماعی وی می شود.
- کاربرد طرحواره ها
وی در پاسخ به سوالی درباره کاربرد طرحواره ها و این که دانستن لایه های زیرین تفکر فرد می تواند چه کمکی به وی کند، می گوید: واقعیت این است که این مسئله راز رضایت از زندگی و کسب شادی و لذت را آشکار می کند، حتما بارها شنیده اید که شیوه نگرش فرد به زندگی است که باعث می شود یک نفر در عین داشتن زندگی بسیار عالی با امکانات مالی بسیار، چندان راضی نباشد و از لذت و شادی بهره ای نبرد و فرد دیگری با داشتن یک زندگی عادی و درآمد معمولی بسیار راضی و خشنود باشد. در واقع شناسایی طرحواره ها همان شناسایی درونی و عمیق تفکرات آدمی است. متخصصی را که در عین داشتن جایگاه اجتماعی مناسب و درآمد بالا احساس رضایت از زندگی ندارد،در نظر بگیرید. بررسی گذشته وی توسط روانکاو مشخص می کند که وی در رقابت با برادر بزرگترش که ورزشکار خوبی بوده و به دلیل احساس نقص شدید ناشی از ناتوانی در رقابت با وی در حیطه ورزش، به تحصیل خود ادامه می دهد و به شیوه جبرانی می خواهد به هر نحو ممکن نقص خود را بپوشاند اما از آن جا که این جایگاه را به جبران چیز دیگری به دست آورده است، هرگز احساس رضایت کافی از زندگی نمی کند. او همیشه از یک باور که همان احساس نقص است فرار می کند و همین باعث می شود لذت و شادی را تجربه نکند. در این جا درمان طرحواره نقص مطرح می شود. بنابراین هر زمان احساس بدی به ما دست می دهد، در واقع طرحواره ای فعال شده که مایه احساس اضطراب، یاس، ناامیدی و … است.بدیهی است اگر نسبت به افکار و احساسات خود کنترل و مسئولیت بیشتری داشته باشیم و برای شناسایی آن وقت بگذاریم، می توانیم کیفیت روابط خود را بهبود بخشیم.
- نقش طرحواره ها در زوج درمانی
بیشترین کاربرد طرحواره ها در زوج درمانی است و طرحواره ها در علاقه مندشدن ۲نفر به یکدیگر یا تعارضات خانوادگی نقش اساسی دارد.عباس کیوانلو کارشناس ارشد روان شناسی بالینی با بیان این مطلب به خراسان می گوید: افراد همیشه جذب شخصیت هایی می شوند که یک سری طرحواره ها را در آن ها فعال می کنند به عنوان مثال همسری که در خانواده اش ابراز احساس از سوی پدر و مادر ندیده، جذب فردی می شود که بیان احساس بسیار خوبی دارد. در گام اول این مسئله خوشایند است اما در طول زمان به این دلیل که همسران هریک وابسته به یک طرحواره هستند، از هم فاصله می گیرند و تعارضات آغاز می شود. نکته دیگر این است که ما همواره با ذهنیت خود به ارتباط با دیگران می پردازیم. بنابراین تغییر را باید از خودمان شروع کنیم، به عبارت دیگر در طرحواره درمانی اصل بر این است که اگر انسان نخواهد تغییر کند، کسی نمی تواند تغییرش بدهد.
- انواع طرحواره
طرحواره هایی که در اوایل سیر تحول انسان شکل می گیرند و اغلب در محور ساخت شناختی قرار دارند، غیر شرطی اند. طرحواره هایی که بعدا در سیر تحول شکل می گیرند شرطی اند. طرحواره های شرطی در پاسخ به طرحواره های غیر شرطی به وجود می آیند. مثلاً طرحواره معیارهای سرسختانه در پاسخ به طرحواره نقص، طرحواره اطاعت در پاسخ به طرحواره رهاشدگی و طرحواره ایثار در پاسخ به طرحواره نقص بوجود می آیند. ارضای توقعات طرحواره شرطی همیشه امکان پذیر نیست و دیر یا زود فرد با طرحواره اصلی اش مواجه می شود.
